Op aanraden van Martin Ros en mijn zoon geloof ik kocht ik voor € 1 Opinio. Nou, best wel hoogstaand, daar hadden ze gelijk in, maar niet zoveel wat je ook al niet in de bijlagen van NRC of Volkskrant had kunnen tegenkomen, was mijn eerste indruk. Maar ha! Wat tref ik op pagina twee? Zowaar iets over Probo Koala, de giframp in Ivoorkust, waarover de berichtgeving volgens mij in ons land wat achterblijft. Wat heeft Opinio hierover te melden? Het artikel is van niemand minder dan van de hand van Jaffe Vink. Eerlijk gezegd had ik nog nooit van hem gehoord, maar er staat bij dat hij filosoof is en hoofdredacteur van Opinio. Niet mis dus en benieuwd begin ik te lezen. De inhoud stelt enigszins teleur. Die komt erop neer dat de kranten over de veronderstelde giframp hun mond moeten houden zolang ze de feiten niet beter kennen. Nu heeft Jaffe Vink wel een punt en om het belangrijkste feit, de samenstelling van het mengsel dat veronderstellenderwijs de giframp in Ivoorkust heeft veroorzaakt, te achterhalen hoeven we niet eens af te reizen naar dat verre land: de sleutel ligt dichter bij huis en wel in Amsterdam, waar de officier van justitie monsters trok voordat het schip Probo Koala ongehinderd uit Nederland mocht vertrekken. Dat is nu zeven maanden geleden. Waarom beschikken we niet allang over die gegevens? Niet zo vreemd: ambtelijke molens draaien nu eenmaal traag. En als niet bewezen is dat er in Ivoorkust werkelijk wat aan de hand is, dan is er geen enkele reden om je te haasten. Want wat is er nou helemaal gebeurd, daar in Abidjan, Ivoorkust? Laten we zonder flauwekul de bekende feiten nu eens nuchter op een rijtje zetten, zoals Jaffe Vink dat wil.

Op 2 juli 2006 werd in de haven van Amsterdam een tot nu toe dus nog steeds onbekende stof overgepompt uit het schip Probo Koala om te worden verwerkt bij een daartoe uitgerust bedrijf. Dat ging niet door, omdat omwonenden klaagden over een ondragelijke stank. Men besloot dat spul toch eens nader te onderzoeken. Hieruit bleek dat het niet ging om de (betrekkelijk onschuldige) afvalstof, residu van het reinigen van tankers, zoals de aanbieder, de onderneming Trafigura, had beweerd, maar een heel wat (laten we het neutraal zeggen) moeilijker te verwerken stof, waarvan het verwerken niet € 12.000,- maar € 500.000,- zou kosten. Dat vond Trafigura teveel en hoewel de wet (gebaseerd op het ook door Nederland geratificeerde Verdrag van Basel) in dat geval voorschrijft dat de stof waarvan dus, let even op meneer Vink, was vastgesteld dat er wat mee aan de hand was met mogelijk risico voor de volksgezondheid, niet teruggegeven mocht worden, laat staan dat het schip ongehinderd mocht vertrekken, gebeurde dit na dreiging met schadeclaims door de advocaten van het miljardenconcern Trafigura toch. Op 19 augustus 2006 arriveerde de Probo Koala in de haven van Abidjan, Ivoorkust. Trafigura wist dat dit afval, dat in Nederland al problemen opleverde, in een land als Ivoorkust onmogelijk verwerkt kan worden; Trafigura heeft aanzienlijke belangen in Ivoorkust o.m. een docnteronderneming (Puma Energy). (Een deel van het afval is onlangs alsnog van de vuilstortplaatsen in Abidjan afgevoerd naar gespecialiseerde afvalverwerking in Frankrijk). Niettemin werd het afval aan een onbekend bedrijfje in Ivoorkust, dat een maand daarvoor nog niet bestond, Tommy geheten, overgedragen. Op de centrale vuilstortplaats van Abidjan kon Tommy het spul niet kwijt, want door de ondragelijke stank gealarmeerde omwonenden blokkeerden de toegang, waarna Tommy het maar in de nacht van 20 augustus 2006 op vuilstortplaatsen elders in de stad dumpte. Volgens de minister van Gezondheid van Ivoorkust vielen er tenminste tien doden en moesten tienduizenden mensen ten gevolge van de giframp medische behandeling ondergaan. Er ontstond in Abidjan grote onrust, er kwamen betogingen, de regering trad af (en keerde overigens korte tijd later in vrijwel ongewijzigde samenstelling terug), duizenden mensen vertoonden met elkaar overeenstemmende ziekteverschijnselen (misselijkheid, braken, ademhalingsproblemen en huidaandoeningen), werden ziek (of: ja hoor, meneer Jaffe Vink, voelden zich ziek), duizenden die toch al zo weinig bezaten (rond die vuilstortplaatsen leefden de armsten van de armsten), vluchtten weg, velen kunnen tot de dag van vandaag nog niet terug. Onlangs gingen mensen die zelfs het weinige geld dat hun regering beloofd had, maar niet ontvingen, in hongerstaking.

Tot zover de feiten. Natuurlijk heb ik vermeld dat die minister zegt dat er tien doden en zoveel zieken zijn: ministers zeggen wel meer wat, daar weten we hier ook alles van. De Volkskrant had dat niet zomaar mogen overnemen en dit alles beter kunnen negeren, zoals een groot deel van de pers terecht ook deed, tenminste vergeleken met alle onbenulligheden dichterbij huis die wel breed worden uitgemeten. En waarom konden die mensen niet gewoon in het ziekenhuis blijven, zodat behoorlijk à la Jaffe Vink kon worden uitgezocht waaraan ze leden? Ik vroeg het de lokale advocaat die gegevens verzamelt. Die keek me aan alsof hij water zag branden. Ze hebben geen geld en zijn niet verzekerd. Stomme vraag.

Ik weet het, ik ben geen filosoof laat staan hoofdredacteur van Opinio, maar als het mag, toch een klein gedachtenexperiment: stel nu eens dat niet alleen een van de oorzaken, zoals het falen van de Amsterdamse overheid, maar ook de gevolgen hier opgetreden waren, de ziekenhuizen en de gehele gezondheidszorg verstopt door duizenden mensen die opeens doodziek zijn of dat denken te zijn. Een penetrante stank die zelfs tot in de burelen van Den Haag doordringt, een regering die aftreedt, mensen die het ziekenhuis worden uitgeknikkerd voordat behoorlijk is vastgesteld wat ze mankeren, hongerstaking op de Dam, zou een filosoof en hoofdredacteur dan ook zo´n stukje schrijven, zou hij dan ook zulke strenge maatstaven aanleggen voor de bewijsvoering als hij nu gedaan heeft of is dat afhankelijk van waar het plaats vindt? Of had hij dan aan andere aspecten eerder aandacht geschonken zoals bijvoorbeeld aan de vraag hoe het toch komt dat de officier van justitie na zeven maanden nog niet de tijd heeft kunnen vinden om bekend te maken, desnoods alleen aan de (advocaat van de) slachtoffers om welke stof het precies gaat, zodat de schadeclaim kan worden onderbouwd en – veel belangrijker nog – de behandeling van de slachtoffers daarop kan worden afgestemd (zodra daar geld voor komt van Roel Pieper, zie hierna).

Een complot om de waarheid te verdoezelen? Ach welnee. Gewoon ambtelijke traagheid en desinteresse. We weten allemaal hoe weinig er gebeurt als de schijnwerpers van de publiciteit er niet op gericht zijn en in slaap gesukkelde ambtenaren of politici niet wakker worden geschud. Maar de media moeten van meester Jaffe Vink hun mond houden zolang de feiten niet bekend zijn. En zo is de cirkel rond.

Rijst de vraag hoe het kan dat een filosoof/hoofdredacteur meent te moeten schrijven over iets waar hij kennelijk zo weinig van weet en niet verder over heeft nagedacht. Ik heb wel een idee. In de rest van Opinio lezen we veel prachtige beschouwingen, zoals over wat filosofen over de actualiteit kunnen zeggen, waar het stukje van de hoofdredacteur zeker model voor staat, je ziet de vooruitgang in ons denken, onze hoge vorm van beschaving in die discussies gestalte krijgen.

“Waar blijven de artsen uit Nederland om ons te onderzoeken?” vraagt m.me Coulibaly, die een vereniging van slachtoffers in Ivoorkust heeft opgericht, zich vertwijfeld af, “Nederland is erbij betrokken en ik dacht Nederland een beschaafd land was”. Hoe leg ik haar uit dat dit een andere vorm van beschaving is, een nogal geraffineerde, die het mogelijk maakt voor gebeurtenissen in Ivoorkust een geheel andere bewijsvoering te eisen dan voor wat zich hier te lande afspeelt, de in onze godsdienst en cultuur vast verankerde dubbele moraal, de door Balkenende zo bewonderde VOC-cultuur? En het behoeft dan ook niet te verbazen dat de verantwoordelijke Amsterdamse wethouder, Marijke Vos van Groen Links, er niet over hoeft te peinzen om af te treden. Onze superbeschaving die het mogelijk maakt om een Opinio uit te geven. Maar had Roel Pieper dat miljoentje dat hij nu spendeert om dat blad op de markt te brengen niet beter kunnen gebruiken om in Abidjan een gezondheidsonderzoek te laten houden? Dan hadden we het precies geweten en zijn hoofdredacteur/filosoof niet hoeven te schrijven over het niet vaststaan van de feiten, maar met zulk een wijsheid had een Opinio helemaal niet verschenen en de hoofdredacteur brodeloos geweest (het vergt enig doordenken, maar dat mag van een beetje filosoof wel verwacht worden). En dan hadden we niet gelezen over al die vooruitgang in ons denken, zie elders in Opinio, b.v. dat zelfs de paus nu iets met de Verlichting schijnt te hebben. Maar die geldt dan wel voor ons als exclusief clubje, als een soort bijproduct van onze welvaart die strikt beperkt is tot onze Westerse wereld. En zeker niet voor die mensen in Afrika, die ronddolen in een gitzwarte nacht.

Bob van der Goen

Advocaat van de slachtoffers in Ivoorkust.